بمناسبت ۲۶ خرداد صد و سیُ و سومین سالگرد تولّد دکترمحمّد مصدّق «زندگینامۀ دکترمحمّدمصدّق» (۱۱۵ ) – بخش دوم
* اعلامیۀ دولت[5]:
(1)
اعلامیه‌ای که دیشب ساعت ده و نیم از طرف دولت صادر شده به قرار زیر است:
در این موقع که مذاکره با دولتین انگلیس و شوروی نسبت به قضایای اخیر در جریان است، هئیت دولت لازم می‌داند مردم را متوجه کند:
اولاً متانت و خونسردی را پیوسته رعایت کنند و مطمئن باشند که موجبات آسایش اهالی از هر حیث منظور نظر است و از هیچ اقدام لازمی فرو گذاری نخواهد شد.
ثانیاً اخیراً دیده می‌شود که شایعات و اراجیف در میان مردم زیاد منتشر می‌شود و موجبات نگرانی خاطرها را فراهم می‌آورند. لزوماً تذکر داده می‌شود که به این شایعات بی‌اساس به هیچ وجه وقعی نگذاشته و به آنها ترتیب اثر ندهند.
هر ایرانی میهن‌پرست وظیفه دارد از انتشار اخباری که موجب اختلال انتظامات و پریشانی خاطرها باشد جلوگیری کند.
نخست‌وزیر محمد علی فروغی
(2)
محل شیر و خورشید
نظر به این‌که بر اثر وقایع اخیر ممکن است از جهت بقای امنیت نگرانی در اهالی پایتخت تولید شده باشد و عناصر غیر صالح در این موقع محض سوءاستفادۀ خود اسباب اضطراب و تشویش خیال مردم را فراهم نمایند، اینک دولت برای حفظ انتظام و تأمین آسایش و رفاه عموم اهالی برقراری حکومت نظامی را مقتضی دانسته، به وسیله این اعلان به استحضار عموم می‌رساند تا مطابق مقررات حکومت نظامی هر اقدامی برای آسایش عامه لازم باشد بی‌درنگ به عمل آید.
8 شهریور 1320 نخست‌وزیر
* آگهی حکومت نظامی تهران:
به عموم اهالی پایتخت بدین وسیله آگهی داده می‌شود از این تاریخ مقررات حکومت نظامی در پایتخت برقرار و به عموم افراد پایتخت توصیه می‌شود با نهایت شهامت خونسردی را از دست نداده و در حفظ انتظامات با مأمورین فرمانداری نظامی و شهربانی کمک لازم بنمایند. وسایل آسایش عمومی از هر حیث فراهم شده. ضمناً برای استحضار عموم تذکر داده می‌شود خواربار شهر تأمین و از این حیث به هیچ وجه جای نگرانی نیست. عبور و مرور از ساعت نه شب در شهر به کلی ممنوع است.
پاره‌ای از مواد قانون حکومت نظامی برای استحضار عامه گوشزد می‌شود:
مادۀ اول – از وقتی که اعلان حکومت نظامی می‌شود اموری که راجع به امنیت و آسایش عمومی است با تصویب هئیت وزیران توسط وزارت جنگ اجرا خواهد شد.
مادۀ دوم – باید محاکم نظامی موقتی تشکیل داده شود که با سرعت و شدت در تقصیرات و اقداماتی که بر ضد امنیت و آسایش عمومی است رسیدگی نمایند.
مادۀ سوم – تمام حکام محاکم نظامی باید اهل نظام باشند.
مادۀ چهارم – اشخاصی که عملاً بر ضد دولت مشروطه و امنیت و آسایش عمومی اقدام و خیانت آنها مدلل شده باشد محکوم به قتل خواهند بود.
مادۀ پنجم – اشخاصی که سوءظن مخالفت با دولت مشروطه و امنیت و انتظام عمومی در حق آنها بشود قوۀ مجریه حق توقیف آنها را خواهد داشت و پس از توفیق به استنطاق آنان شروع می‌شود.
مادۀ ششم- هرگاه در استنطاق سوء ظن به کلی رفع نشود شخص مظنون در توقیف باقی و بعد از اختتام حکومت نظامی به عدلیه تسلیم خواهد شد.
مادۀ هفتم – مأمورینی که تأمین شهر به عهدۀ آنان واگذار است در صورت سوءظن حق دخول به منازل و اجرای تحقیقات خواهند داشت. در صورت مخالفت و مقاومت جبراً می‌توانند داخل شوند و مخالف و مقاوم قهراً دستگیر و موافق حکم محکمه نظامی قویاً سیاست خواهد شد.
مادۀ هشتم – روزنامه‌ها و مطبوعات اگر بر ضد اقدامات دولت انتشاراتی به طبع رسانند نمرات روزنامه و اداره روزنامه در صورتی که تحریک به ضدیت دولت شده باشد متصدی آن یا مدیران آنها موافق حکم محکمه نظامی مجازات خواهند شد.
مادۀ نهم – مجازاتی که در حق مستخدمین دولت و کسانی که متصدی امور دولتی بوده‌اند مقرر می‌شود قابل تخفیف نیست.
مادۀ دهم – اجتماعات و انجمن‌ها در مدت حکومت نظامی باید به کلی موقوف و متروک باشد و اگر اجتماعی منعقد شود به مجرد اخطار اولیۀ پلیس باید متفرق شوند. در صورت مقاومت جلب به محکمه نظامی و محکوم به مجازات خواهند شد.
مادۀ یازدهم – حمل اسلحه از هر قبیل جز برای مأمورین دولت که مأمور نظم و امنیت عمومی هستند اکیداً ممنوع است.
هر گاه سلاحی در دست کسی غیر از مأمورین دولت دیده شود اسلحه ضبط دولت و حامل آن موافق حکم محکمه نظامی مجازات می‌شود.
فرماندار نظامی تهران
سپهبد امیر احمدی
در اثر اقدمات دولت نان و خواربار در تهران فراوان است و با تدابیری که دولت اندیشیده به قدر کافی موجود می‌باشد. بنابراین جای هیچ گونه نگرانی نیست.[6]
* تیراندازی امروز صبح:
امروز هواپیمایی دولت ایران بدون این‌که از سرفرماندهان خود اجازه داشته باشند در هوای تهران بنای پرواز گذاشتند. چون این حرکت بر خلاف امر و دستور رئیسان آنها بود توپخانه ضد هوائی به سمت آنها تیراندازی نمود که مرعوب شده بر زمین بنشینند. صدای تیراندازی که در حدود ساعت ده در تهران شنیده شد از این جهت بود و برای آگاهی عامه از حقیقت امر اعلام می‌شود.
در همان موقع یکی از هواپیماهای شوروی نیز بالای شهر تهران آمده اوراقی منتشر کرد.
8 شهریور 1320
* فوق‌العادۀ روزنامۀ ایران راجع به قضایای اخیر:
به طوری که اطلاع حاصل کرده‌ایم دولت ایران با نمایندگان دولت اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان در حل مسائل مربوط به پیش‌آمدهای اخیر داخل مذاکره شده‌است و به زودی نتیجۀ این مذاکرات معلوم خواهد شد.
فعلاً امیدواری تام حاصل شده‌است که عملیات نظامی که تاکنون جریان داشت موقوف گردد و موجبات نگرانی برای آسایش عامه پیش نیاید.
* تهران در یک‌شنبه نهم شهریور ماه 1320:
دیشب چون اعلان حکومت نظامی شده بود و گشتی‌های سوار و پیاده از صبح دیروز ساعت ده در خیابان دیده می‌شدند از این جهت دیشب در کمال سکوت گذشت و مردم همان ساعت نه شب به خانه‌های خود رفته و شهر ساکت و آرام بود. امروز صبح باز نه طیارۀ روسی بالای افق به تهران پرواز کرده و اعلامیه‌هائی به زبان ارمنی، فرانسه و فارسی ریخته‌اند که عین همان اعلامیه‌های صبح جمعه بود و چیز تازه نداشت و تا الآن که نزدیک یک ساعت بعدازظهر است چیز تازه رخ نداده است، فقط منظره]ای[ که در خیابان جلب نظر می‌کند گشتی‌های سوار هستند که یک نیم‌دسته یا کمتر در حرکت هستند. به طور قطع، در این موقع اعلیحضرت همایونی در تهران هستند. دو مرتبه طیارات آمده و کاغذهائی ریخته‌اند ولی تا حال خبری از آنها نشده‌است.
* اعلامیۀ عصر یک‌شنبه نهم شهریور بیست خطاب به اهالی ایران:
امروز خیلی‌ها دربارۀ دوستی گفتگو می‌کنند و حتی گرگ‌های وحشی مثل آلمان هیتلری هم، پوست دوستان را روی خود می‌اندازند که آن مملکت‌هائی را که قربانی خود قرار داده‌اند، آسانتر، نیست و نابود کنند. ولی دوستی نه با حرف‌های خشک و خالی، بلکه با عمل ثابت می‌شود. ایرانی‌ها به خاطر بیاورید که اتحاد شوروی در سال 1921 با ایران معاهده دوستی بسته بدون هیچ گونه قصد و غرضی اموال و اشیاء گرانبهائی را که متعلق به روسیه تزاری بود به مبلغ صدها میلیون منات طلا به خیر و منفعت ایران واگذار نمود.
بر همه کس آشکار است که راه‌آهن تبریز، راه‌آهن فرعی ساقیان – ارومیه، راه‌های شوسه از پهلوی تا تهران و از قزوین تا همدان، کلیه خطوط تلگراف و تلفن را با تمام اموال، عمارات و اثاثیه‌اش، بندرها، انبارها و کشتی‌ها، بندر پهلوی با انبار مال کارخانه چراغ برق با تمام عماراتش، وجوهات نقد، اشیاء قیمتی و اموال بانک استقراضی روسیه سابق را که در ایران بود، جزیره‌های آشورآده و همچنین زمین و عمارات اداره تبلیغات مذهب عیسوی تزاری که در رضائیه و شهرهای دیگر ایران بودند، اتحاد شوروی به طور مجانی و بلاعوض به ایران واگذار نمود.
دولت شوروی از تمام قرض‌هائی که دولت تزاری روسیه به ایران داده بود و مبلغ آن قریب هفتاد میلیون منات طلا بود و همچنین از تمام امتیازاتی که از روی معاهده‌های بین ایران و روسیه تزاری جاری بودند به کلی صرف‌نظر کرد. تمام این اقدامات را اتحاد شوروی با میل و اراده خود کرده و کلیۀ این دارائی و ثروت من‌بعد هم به دولت ایران و ملت ایران تعلق خواهد داشت.
اتحاد شوروی در سال‌های بعد ده‌ها میلیون متر پارچه‌های قشنگ با دوام و ارزان به ایران وارد کرده‌است که مورد پسند خاطر تمام اهالی ایران شده‌است. اتحاد شوروی ایران را از حیث سایر مال‌هائی که اهمیت حیاتی دارند از قبیل قند، نفت، مصنوعات شیشه و فلز ، از حیث سیمان، چوب و تخته و فولاد نیز تأمین کرده‌است. با همراهی و کمک متخصصین شوروی در ایران چندین کارخانه برنج پاک‌کنی عالی و چهار سیلو گندم و انبارهای بزرگ غله ساخته شده‌است.
آیا بعد از همه اینها ممکن است راجع به مناسبات بی‌غرضانه و صمیمانۀ اتحاد شوروی نسبت به ایران شک و شبهه داشت! هر کسی که از روی صداقت در این باره فکر کند البته خواهد گفت : نه!
دولت شوروی همیشه مایل به استحکام مناسبات دوستی و روابط حسن همجواری با ایران بوده و در راه به دست آوردن موفقیت و کامیابی‌های اقتصادی و مدنی به ایران مساعدت و همراهی کرده‌است.
اما آلمان فاشیستی در ایران مقاصد دیگری را تعقیب می‌نماید.
ایرانی‌ها! شما باید بدانید که هیتلر راهزن و کاسه‌لیسان ایرانی او نقشۀ تصرف ایران را از طرف فاشیست‌های آلمان به منظور حمله به جمهوری‌های شوروی آذربایجان، گرجستان و ارمنستان تنظیم کرده‌اند. ولی گرجی‌ها، آذربایجانی‌ها و ارمنی‌ها هیچ وقت اسیر و غلام هیتلر نبوده‌اند و نخواهند بود.
آلمان فاشیستی به استقلالیت ایران و آزادی و به زمین و مزارع شما و به دارائی شما سوء قصد می‌کند. هیتلر خونخوار مخفیانه نقشۀ محلی ترتیب داده‌است که مواد اولیۀ شما را تصاحب نموده، زمین و باغهای شما، پشم و پنبه شما، احشام و غله شما را تصرف کرده و خود شما را مانند ملت‌های دیگری که از طرف آلمان غارت و چپاول شده‌اند گرسنه و برهنه بگذارد. آلمان فاشیستی مایل است ایرانی‌ها را به غلامان خود و وطن عزیز شما ایران را مستعمرۀ بی‌حقوق و تیره بخت آلمانی مبدل نماید.
ایرانی‌ها! جاسوسان آلمان فاشیستی را بیرون کنید! اتحاد شوروی و ارتش سرخ با شهامت آن، از هر حیث به شما یاری کرده و به هیتلر امکان نخواهند داد که در ایران مقاصد خائنانه خود را عملی نماید.
* ادامۀ ناآرامی‌های تهران:
الحال که ساعت هشت و نیم است خبر تازه نیست. فقط چندین مرتبه رادیو راجع به آزادی گندم و آرد و نرخ روغن گفتگو کرده و سخنان جناب نخست‌وزیر را در مجلس خوانده و مردم را به خونسردی دعوت کرده و تهران را جزء منطقه آزاد معرفی نموده است.
نکته که دیروز عصر و امروز صبح قابل ذکر بود این‌که جمیع سربازان را برهنه، بعضی‌ها با بلوز و پای برهنه، برخی سرباز و سردوشی کنده و شلوار پاره و بلوز بی‌آستین و انواع و اقسام قیافه‌ها در خیابان‌ها آزاد کرده بودند و علت آزاد کردن آنها معلوم نشد. خیلی وضعیت اسف‌آوری بود. بالاخره در حدود ساعت ده صبح امر شد دو مرتبه آنها را بگیرند و الحال کمتر اثری از آنان دیده می‌شود. دو مرتبه بعضی از افسران را که مرخص کرده بودند احضار کرده‌اند. هئیت دولت مشغول گفتگو است و نتیجۀ درستی تا حال گرفته نشده‌است و جداً منتشر شده‌است که فرودگاه دوشان تپه و قلعه‌مرغی سخت بمبارد شده است و مسلم در حوالی سیلوها بمبی به زمین افتاده و در نزدیک کوره‌ها هم بمب‌هائی بر زمین انداخته‌اند.
* مذاکرات مجلس شورای ملی[7]:
بیانات آقای نخست‌وزیر در اطراف حوادث اخیر و تصویب قوانین دادگستری
یکصد و یازدهمین جلسۀ مجلس شورای ملی پیش از ظهر امروز به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردیده، خلاصه گفتگوی جلسۀ پیش خوانده و تصویب شد.
آقای نخست‌وزیر و آقای وزیر دادگستری در جلسه حضور یافتند.
٭ بیانات آقای نخست‌وزیر:
●آقای فروغی: عرایض بنده امروز مختصر است و هنوز موقع این نرسیده است که خاطر محترم نمایندگان را از جزئیات و تفاصیل قضایای اخیره مستحضر کنم. همین قدر عرض می‌کنم مذاکرات و اقدامات ما در موضوع قضایای اخیر از دیروز به یک مرحله جدی‌تر و روشن‌تری رسیده است. حالا مشغول هستیم، هم مطالعه می‌کنیم و هم مذاکره و در ظرف فردا و پس فردا امیدواریم به نتیجه قطعی برسیم و خاطر آقایان مستحضر بشود.
چیزی را که بنده بیشتر می‌خواستم خاطر نشان کنم این تأسفی است که برای ما حاصل شده است از وضع روحیه مردم که بنده چیزهای عجیب و غریبی می‌شنوم از اراجیف و جعلیات و می‌بینم وحشت خاطر زیادی برای اهالی تهران است و حتی می‌شنوم جماعتی از تهران بیرون می‌روند و خارج می‌شوند و من علت این را نمی‌دانم که چه می‌دانم به واسطه القاعات صوری و به واسطه خبرهائی است که معترضین منتشر می‌کنند ولیکن می‌خواهم عرض کنم چرا مردم این قدر متوحش هستند. برای مرکز و برای افراد خطری در بین نیست.
این قضایائی که واقع شده است در نتیجه همان اموری است که مستحضرید و می‌دانید چرا واقع می‌شود ولیکن بنده می‌خواهم اطمینان بدهم به آقایان و همه اهل تهران که این طور دست‌پاچه و پریشان‌خاطر نباشند که هیچ قسم مخاطره برای تهران و برای مرکز و برای دولت نیست. اگر چیزی می‌شنوید باور نکنید و هراس میان مردم نیندازید که این خودش دست و پای ما را می‌بندد که ما کار نمی‌توانیم بکنیم. اگر بنا باشد ما همه متوجه این باشیم که جلوی هراس مردم را بگیریم نمی‌توانیم کار بکنیم. نان فراوان است، گندم فراوان است، همه چیز هست اما اگر نباشد هر کس به جای این‌که یک دانه نان محتاج است ده تا نان بخرد البته تنگی پیش می‌آید. (نمایندگان صحیح است).
در این‌که ما در یک موقع مشکلی گرفتار شده‌ایم حرفی نیست. ما که این را پنهان نکرده‌ایم. آقایان می‌دانند یک قضیه مشکلی برای دولت پیش آمده‌است. روزگار همین است که گاهی قضایای مشکلی برای دولت پیش می‌آید. وقتی که مشکل پیش آمد باید بنشینند و حل کنند و البته برای این‌که حل شود مردم هم باید کمک کنند نه این‌که مشکلاتی هم در داخله برای خودمان درست کنیم.(صحیح است). البته مردم آسوده باشند و خاطرشان پریشان نباشد. کجا فرار می‌کنند؟ چرا فرار می‌کنند؟ بنده اطمینان می‌دهم که شهر تهران کاملاً در امان است، هیچ خطری نیست. البته آقایان هم باید میان مردم این مسئله را منتشر کند و به این اراجیف و جعلیات غریب و عجیبی که شنیده می‌شود توجه نکنند و بدانند که یا از نادانی یا از سوء‌نیت است.
بنده می‌دانم چه عقل‌هائی این حرف‌ها را درست می‌کند. البته این اراجیف را نباید گوش داد و مردم سر جای خودشان بنشینند و آرام باشند و ما هم بنشینیم و عمل را تمام کنیم و فردا و پس فردا که به نتیجۀ قطعی رسید، آقایان را از جریان امر آگاه سازیم. (نمایندگان صحیح است)
مادۀ یگانه نیز در این جلسه اصلاح شد.
ختم جلسه – نزدیک ظهر مجلس پایان یافت و جلسۀ آینده به روز یک‌شنبه شانزدهم شهریور موکول گردید.
* آگهی[8]
(1) از این تاریخ برای رفاه اهالی و حصول گشایش در خواربار تهران به عموم ساکنین شهر از خانه‌دار یا نانوا آزادی داده می‌شود که بدون هیچ گونه تشریفات و پرداخت مابه‌التفاوت گندم و آرد مصرف شخصی یا دکان خود را از خارج وارد نموده و مصرف نمایند. بدیهی است دکان‌های نانوائی نسبت به آنچه از خارج می‌آید مقید به رعایت نرخ رسمی خواهند بود. دکان‌های خشکه‌پزی و نان شیرمال‌پزی در مقام استفاده از آزادی که داده شده می‌توانند آرد مصرف دکان خود را وارد و به بهائی که خریدار طالب است آزادانه به فروش رسانند. شماره 12774 شهرداری تهران
(2) در پی آگهی شماره 10684 مورخ 11/5/20 به اطلاع عموم می‌رساند: بهای روغن از این تاریخ تا اطلاع ثانوی آزاد و بازرگانان می‌توانند به بهای تمام شده با سود عادله به مصرف فروش برسانند.
شمارۀ 12790 شهرداری تهران
* آگهی فرمانداری نظامی تهران و برخی توضیحات[9]:
محل شیر وخورشید
فرمانداری نظامی تهران ¬ آگهی فرمانداری نظامی تهران
به طوری که مشاهده می‌شود اغلب مغازه‌ها بسته و مردم از حیث تهیه احتیاجات در زحمت هستند. فرمانداری نظامی تهران بدین وسیله متذکر می‌گردد که عموم کسبه و مغازه‌داران بایستی به فوریت دکاکین را باز و با گذاشتن کالای خود در دسترس مشتریان مشغول کار خود باشند. هرگاه از روز دوازده شهریور مغازه‌ها بدون جهت اقناع کننده بسته باشند صاحب مغازه مورد تعقیب واقع خواهد گردید.
فرمانداری نظامی تهران ¬ سپهبد احمدی
بیانات جناب آقای نخست‌وزیر در شماره دیروز از نظر خوانندگان گذشت و با اقداماتی که نتیجه آن محسوس و موجب رفاه و آسایش عامه گردید دیگر به هیچ وجه جای نگرانی و پریشانی خاطر برای احدی باقی نیست در دکان‌های خبازی نان به حد کافی موجود است.
اتوبوس‌ها کما فی سابق به کار افتاده وسایط نقلیه فراوان و در گردش‌اند و بنزین و نفت و روغن مثل روزهای عادی به فروش می‌رسد.
وضعیت خواربار رضایت‌بخش و در دسترس عامه اهالی است با این وصف قسمتی از مغازه‌ها بدون جهت بسته و اسباب اضطراب و نگرانی مردم را ایجاد می‌نمایند. بدیهی است مغازه‌هائی که بسته‌اند چنانچه در آگهی نظامی بالا تذکر داده شده است اگر تا دوازده شهریور باز نکنند شدیداً تعقیب و کیفر خواهند شد.
چون دولت کاملاً مراقب جریان اوضاع است و به هیچ وجه خطری متوجه نیست، سود صاحبان مغازه‌ها در این است که بی‌درنگ مغازه‌ها را باز نمایند و به کار و کسب خود مشغول شوند.
* چاپخانۀ تجدّد ایران:
لندن، نهم شهریور ماه[10]
خبرگزاری انگلیس خبر می‌دهد از جمله مطالبی که ایدن، وزیر امور خارجه امروز بعدازظهر ضمن سخنرانی خود در کاونتری مورد بحث قرار داده مسئله مناسبات بین انگلیس و ایران و عللی بود که منتهی به اوضاع کنونی بین دو کشور گردید. ایدن مخصوصاً چنین گفت: مسئله‌ای که در نتیجه فعالیت آلمانی‌ها در ایران به وجود آمد تازگی ندارد. در ماه ژانویه گذشته من دولت ایران را از خطر حضور عدۀ بی‌شمار اتباع آلمانی در ایران آگاه ساختم.
همه می‌دانند که آلمانی‌ها در کشورهای بیگانه سازمان‌های خاصی دارند و افراد خود را برای اقدام به فعالیت‌های مختلف ستون پنجم آماده می‌کنند.
جنگ کنونی در نروژ و هلند و فرانسه و عدۀ بی‌شماری از کشورهای دیگر نشان داد که این اعمال تا چه‌اندازه ممکن است خطرناک باشند. دولت ایران در پاسخ به اقدامات ما اظهار داشت که در ذکر شمارۀ آلمانی‌ها و خطر آنها راه افراط پیش گرفته‌ایم.
اما شمارۀ آلمانی‌ها مقیم ایران اعم از این‌که چند صد یا چند هزار تن باشد، هر کسی که با اصول نازی‌ها آشنائی داشته باشد راجع به مقصود حقیقی حضور آلمانی‌ها در ایران هیچ شکی به خود راه نخواهد داد. هیچ کس نمی‌تواند این نکته را انکار کند که در میان این آلمانی‌ها عدۀ کثیری جوان قابل خدمت نظام وجود دارد که چه از لحاظ جسمانی و چه از جهات عقلانی آماده‌اند که در مورد مقتضی، داخل در نیروی آلمان گردند و اینک دولت آلمان آنان را تشویق به ماندن در ایران می‌کند. هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که این جوانان فقط برای تندرستی خود در ایران مانده‌اند. ما نمی‌توانیم فراموش کنیم که همین امسال بیشتر فعالیت آلمانی‌ها قبل از شورش رشیدعالی از ناحیه آلمانی‌ها مقیم ایران سرچشمه گرفت.
پس از شکست رشیدعالی عدۀ کثیری از هواخواهانش راه ایران را پیش گرفتند و تا این اواخر در آن کشور به سر می‌بردند و با محافل دیپلماسی نازی در تهران ارتباط نزدیک داشتند. دولت انگلیس آنچه را که از حقایق اوضاع می‌دانست به اطلاع دولت ایران رسانید و درخواست نمود که به این حقایق چنان‌که باید توجه شود. لکن دولت ایران جز عذر و امتیازات مختصر پاسخ دیگری به دولت انگلیس نداد و بنابراین ما یک چاره بیش نداشتیم و این راه عبارت از آن بود که مار را قبل از این‌که بتواند زیانی برساند به هلاکت رسانیم و همین کار را کردیم.
من یقین دارم که دولت و ملت ایران در دل خویش علت اقدام ما را به خوبی دریافته‌اند. ایرانیان در مقابل اقدامات ما مقاومت مختصری ابراز داشتند و اینک این مقاومت ناچیز هم موقوف شده است زیرا آخرین اخباری که به من قبل از خروج از وزارت امور خارجه رسید مشعر بر آن بود که در همه جا اهالی به طور دوستانه از نیروی ما پذیرائی می‌کنند. دولت ما راجع به ایران با دولت شوروی سازش کامل حاصل کرده‌اند و دولت ایران به زودی از پیشنهادهای ما آگاه خواهد شد. این پیشنهادها چندان شدید نخواهد بود و فقط جنبۀ موقتی خواهد داشت. با وجود این لازم است ما بار دیگر روش خویش را کاملاً تشریح و تأیید کنیم. ما هیچ ادعای ارضی نسبت به ایران نداریم. چه ما و چه شوروی متفق ما به هیچ روی عزم ندارد قسمتی از اراضی را که اکنون از طرف نیروی ما اشغال شده است به اراضی خود ملحق نماید. ما حتی به یک وجب از خاک ایران چشم طمع ندوخته‌ایم. چه دولت انگلیس و چه دولت اتحاد جماهیر شوروی مکرر به دولت ایران اطمینان داده‌اند که تصمیم راسخ دارند استقلال سیاسی و تمامیت اراضی ایران را محترم بشمرند. ما این قول را به متفقین خود و ترکیه و کشورهای همسایه نیز تکرار کرده‌ایم. این قول همچنان به اعتبار خود باقی است. ما به محض این‌که اوضاع جنگ اجازه داد نیروی خود را از خاک ایران خارج خواهیم کرد و نه ما و نه دولت شوروی به هیچ روی عزم نداریم قسمتی از ایران را تصرف کنیم.
در حقیقت، من امیدوارم که پس از هفته‌های پرآشوب اخیر بین متفقین و ایران دوستی و مودّت بیشتری برقرار گردد. ما آرزویی بهتر از این نداریم. ما نیک می‌دانیم که ایران چه سهم بزرگی در فرهنگ جهان دارد و یک ایران مستقل برای تثبیت اوضاع خاورمیانه ضرورت کامل دارد. مقصودی که ما در ایران تجسس می‌کنیم همکاری دوستانه با ایران است و نه آن‌که به عنوان دشمن، این کشور را اشغال کنیم و بدین طریق بین سیاست ما و سیاست آلمان از زمین تا آسمان فرق است. ایران امروز دچار کمیابی خوار و بار است. آلمانی‌ها در هر زمینی که مستقر گردند آنجا را چپاول و خراب می‌کنند. اکنون نیروی ما وارد ایران شده‌اند و پسِ آنها خواربار بیکران وارد خواهد شد و این خواربار اختصاص به نیروی ما ندارد بلکه ملت ایران نیز از آن بهره‌مند خواهد شد. ما برای کمک به ایران از هیچ اقدامی فروگذار نخواهیم کرد. امیدواریم که در آینده بتوانیم بهتر با هم کار کنیم.
چهارشنبه 12 شهریور اطلاعات 4643
* کسالت آقای نخست‌وزیر[11]:
آقای فروغی نخست‌وزیر شب دوشنبه کسالت مزاج پیدا کرده و دیروز که سه‌شنبه بود برای استعلاج در منزل مانده و در بستر خوابیده بودند. از دیشب حالشان رو به بهبود گذاشته و امید است که در ظرف دو سه روز به کلی رفع کسالتشان بشود.
* پاسخ دولت ایران به یادداشت دو دولت اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان[12]:
مردم با کمال بی‌صبری انتظار دارند که هرچه زودتر از نتایج گفتگوی دولت انگلیس و دولت شوروی با دولت ایران آگاه گردند.
در این چند روزه در جلسه‌های متمادی و پیوسته هئیت وزیران یادداشت دولت‌های شوروی و انگلستان مورد بررسی قرار گرفته بود. دوشنبه شب پاسخ دولت ایران تسلیم نمایندگان دولت انگلیس و شوروی گشت.
گذشته از این، در این چند روزه پیوسته مذاکرات شفاهی نیز در وزارت امورخارجه بین نمایندگان آن دو دولت و نمایندگان دولت ایران جریان داشته است و از قرار معلوم نتیجه این مذاکرات و تبادل یادداشت‌ها به مرحله روشنی رسیده است و به زودی عموم اهالی از نتیجۀ آن آگاه خواهند شد.
٭آگهی فرمانداری نظامی:
به منظور رفاه عامه در ساعات شب که عبور و مرور در شهر ممنوع است مراتب زیر آگهی داده می‌شود.
1. کسانی که محتاج به پزشک و یا ماما و یا دارو باشند در صورتی که دارای تلفن بوده باید به فوریت به کلانتری مربوطه تلفون نموده تا منظور آنها انجام شود.
2. در مورد کسانی که دارای تلفون نیستند باید به اولین پاس خیابان مراجعه نموده. پاسبان‌ها موظف هستند فوراً کلانتری را مستحضر تا اقدام فوری به عمل آید.
3. چون به واسطۀ مقررات فرمانداری نظامی تهران عبور و مرور در شهر ممنوع است، در هر کلانتری همه شب یک دستگاه اتومبیل به طور کشیک آماده و حاضر است تا رفع احتیاجات مردم از حیث دارو و پزشک فوراً انجام شود.
فرمانداری نظامی تهران
*رفع اشتباه:
چندی پیش عده‌ای از خبرنگاران جراید خبرگزاری‌های خارجی درخواست کرده بودند به آنها اجازه داده شود که به تهران بیایند و از طرف مقامات مربوط این اجازه داده شد. اخیراً چند تن از آنان به پایتخت وارد شده و به کار خود اشتغال ورزیده‌اند. چون بعضی از آنها با لباس ویژه خود که شبیه به فرم نظامی است در خیابان‌ها دیده شده‌اند، گروهی آنان را افسر پنداشته‌اند. این است که مراتب برای آگاهی مردم نوشته می‌شود تا آنان را افسر تصور نکنند.
* بلاتکلیفی مردم:
چند روزی است مردم بلاتکلیف هستند و اوضاع آنان روشن نیست. رادیو و روزنامه‌ها مرتباً برای نتیجۀ پیشنهادات دولتین وعده می‌دهند که در آینده نزدیکی معلوم خواهد شد. دیشب باز رادیو تهران وعدۀ امروز را داده است و اظهار می‌کرد که امروز که سه‌شنبه هیژدهم شهریور است تکلیف روشن خواهد شد و جلسۀ علنی مجلس تشکیل شده و آمدن مردم هم آزاد است. چون اوضاع روشن نیست ادارات هم کمی دست از کار و فعالیت خود برداشته‌اند. اگرچه سابقاً هم فعالیتی نشان نمی‌دادند. دیروز که روز دوشنبه هفدهم شهریور بود مصادف با پانزده شعبان و تولد حضرت حجت و تعطیل رسمی و سلام عمومی بود ولی اعلیحضرت سلام ننشست و صبح هم به دکان‌داران امر شد که بیرق را برداشته و عید نگیرند. در سینما‌ها سلام شاهنشاهی را نمی‌زنند. مدارس هم سرود شاهنشاهی نمی‌خوانند. روحیه مردم درست انتظار آمیخته با اضطراب است. بازارها ساکت و تجار یکی پس از دیگری ورشکسته می‌شوند. وضعیت مرکز ساکت و راکد است. نان هست ولی قابل خوردن نیست. قند، کبریت کمیاب شده است. سایر خواربارها قیمت‌های عجیبی پیدا کرده، تخم مرغ را دیروز دانه‌ای دوازده شاهی می‌فروختند. بیشتر مردم مخالف با اوضاع و حکومت کنونی هستند.
* علاقبند – برغان:
پنج‌شنبه سیزدهم شهریور هزار و سیصد و بیست را در راه علاقبند – برغان گذراندیم. امروز صبح به اتّفاق آقای قربانی و آقای گله با دوچرخه ساعت پنج و نیم از جادۀ مخصوص به راه افتاده و در چیتگر صبحانه صرف کرده و بعد از صرف چای در کلاک خود را به کرج رساندیم. تازه اتوبوس‌های این راه به راه افتاده‌بودند. در کرج بعد از تهیه ناهار به راه افتاده و به قهوه‌خانۀ آبادی حصارک رسیدیم. در آنجا کبابی درست کرده و صرف شد. بعد از کمی استراحت ساعت سه بعدازظهر حرکت کرده و به کردان آمدیم. در قهوه‌خانۀ آقا چای صرف نموده و حرکت کردیم. بالاخره نزدیک غروب خود را به علاقبند رساندیم. شام را در خدمت آقای شهیدی صرف نمودیم و ایشان هم پذیرای شایانی نمودند. بعد از سخنان زیاد راجع به اوضاع، ساعت یک و نیم بعد از نصف شب استراحت کردیم. شب خوشی گذشت.
● جمعه چهاردهم شهریور بیست: امروز صبح بعد از صرف صبحانه مفصلی از علاقبند به سربند آمده و از آنجا دومرتبه به کنار چشمه برگشتیم، اخوی آقای شهیدی تشریف آورند. باز گفتگوهای زیادی شد. از آنجا به خانه آمده و ناهار صرف شد. بعد از کمی استراحت، ساعت سه به راه افتادیم و نه و بیست دقیقه وارد تهران شدیم. چون وقت گذشته بود سر چهارراه پهلوی یک نفر نظامی مانع رفتن ما شد. پیاده شدیم و منتظر بودیم تا پست دیگری آمده و ما را به کلانتری ببرد. در همین وقت موتور سیکلتی رسید. در پیش کلانتری ناحیه سه پیاده شد و در حالی که از ما توضیح می‌خواست اتومبیل دیگری رسیده و تیمسار سپهبد امیر احمدی از آن پیاده شدند و از ما توضیح خواستند که تا این موقع کجا بودید. بالاخره دستور جلب ما صادر شد و با دو نفر سرباز ما را به کلانتری رساندند. خلقی در آنجا جمع بودند. میرآب و حمال و دکان‌دار و رئیس پانسیون و در حدود چهل نفر دیگر در حیاط کلانتری بودند. بالاخره نیمکتی برای ما آورده و دستور دادند که ما بنشینیم. رئیس کلانتری چون با گله آشنائی داشت تا ساعت دوازده با یکدیگر راجع به اوضاع کنونی گفتگوها شد. بالاخره او رفت و خوابید و ما را گرفتار افسر نگهبان نمود. او هم یک ساعتی گله را زیر حرف کشید و از اوضاع صفحات جنوب مدتی سخن گفته شد. بالاخره او هم خوابید و ما را گرفتار گروهبان نگهبان کردند. یک ربع ساعتی گذشت شخص بلند قد با قیافه که بی‌شباهت به اشخاص جانی نبود با دو نفر سرباز وارد شد. گروهبان نگهبان او را دزد تشخیص داده و امر کرد تا به زندان برند. صدای آفرین آفرین این شخص بلند شده و بالاخره به زندان رفت.
در این موقع سر و صدای عجیبی در زندان پیدا شد و سخنان عجیبی این مرد شروع به گفتن کرد. من جمله می‌گفت فردا صبح از اعلی و ادنی را روی دایره خواهم ریخت و شما را به گاوماهی خواهیم کشید و امثال این جملات که بی‌اندازه وحشت‌آور بود و از سوابق این مرد خبر می‌داد. بالاخره درخواست کرد او را از زندان بیرون آوردند. سیگاری خواست، گرفت و کشید و بی‌سر و صدا شد. در همین وقت یک نفر پاسبان به اتّفاق ما آمده و ما را به خانه رساند. بالاخره با گرسنگی و کوفتگی زیادی ساعت دو و بیست دقیقه بعد از نصف شب به خانه رسیدیم. شام صرف شد و خوابیدیم. آقای قربانی هم ما را سرافراز کرده بودند و شب خوشی گذشت. از جمله الفاظ «شنیدنی چوب دیوث نرم کن» بود. این هم یک شب که خیلی از مشکلات برای ما حل شد.
* مذاکرات مجلس شورای ملی[13]:
جریان شروع جلسۀ فوق‌العاده، گزارش آقای وزیر خارجه به مجلس و خواندن متن یادداشت‌ها و پاسخ‌هائی که بین دولت ایران و دولتین انگلستان و اتحاد جماهیر شوروی مبادله شده است. نطق آقای دکتر طاهری جواب آقای وزیر خارجه نطق آقای نخست‌وزیر و تقاضای رای اعتماد.
● تشکیل جلسه: ساعت ده و نیم صبح مجلس به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید و صورت جلسه پیش خوانده و تصویب شد. آقای فروغی نخست‌وزیر با وجود کسالتی که دارند به اتّفاق آقایان وزیران در جلسه حضور یافتند. در این موقع آقای نخست‌وزیر اظهار نمودند که به واسطه ضعف و کسالت نمی‌توانند گزارش اقدامات دولت را به عرض مجلس شورای ملی برسانند و آقای وزیر امورخارجه گزارش را به اطلاع آقایان نمایندگان خواهند رساند.
● گزارش وزیر امورخارجه به مجلس شورای ملی: آقای سهیلی وزیر خارجه: سخن بر سر قضایا و پیش آمدهای اخیر است که نظر به اهمیت آنها لازم است خاطر نمایندگان محترم و عموم ملت از آن آگاه باشد.
آنچه تا روز پنج‌شنبه ششم این ماه واقع شده به استحضار آقایان رسیده است و به خاطر دارند که روز پنج‌شنبه هئیت دولتی که همان روز به مجلس شورای ملی معرفی شد، در ضمن برنامۀ خود اطلاع داد که دولت ایران نظر به نیت صلح‌خواهانه و مصلحت کشور تصمیم گرفته است که در مقابل قوای دولتین شوروی و انگلیس به قوای خود امر دهد که از مقاومت خودداری نمایند. نمایندگان محترم هم در ضمن رای اعتماد به دولت این تصمیم را تصویب فرمودند. بنابراین همان روز شرح ذیل به سفارت کبرای شوروی و سفارت انگلیس نوشته شد:
نامه به سفیر کبیر اتحاد جماهیر شوروی و وزیر مختار انگلیس ششم شهریور 1320:
چنان‌که خاطر آن جناب مستحضر است، دولت شاهنشاهی ایران با رعایت سیاست بی‌طرفی پیوسته کوشش داشته‌است مناسبات دوستانۀ خود را با تمام دول، به ویژه با دولت‌های همسایه خود محفوظ بدارد. دراین موقع هم که نیروی جنگی دولت اتحاد جماهیر شوروی وارد خاک ایران گردیده‌اند دولت ایران برای ابراز کمال حسن نیت و حفظ مناسبات همجواری، مبادرت به جنگ ننموده است. با این حال قوای آن دولت اقدام به عملیات جنگی و بمباران شهرها نموده و نیروی پادگان ایران در شهرستان‌ها هم طبعاً در مقابل حمله]ای[ به آنها شده است ناگزیر از خود دفاع و مقاومت نموده‌اند. اینک به استحضار خاطر عالی می‌رساند که دولت شاهنشاهی برای اثبات نیت صلح‌خواهانه خود دستور داد نیروی دولتی به کلی ترک مقاومت نموده از هرگونه اقدامی خودداری نمایند.
انتظار دارد قوای آن دولت هم حرکت خود را متوقف ساخته، عملیات جنگی را متروک دارند. این تصمیم دولت به اطلاع نمایندگان دول دیگر هم می‌رسد.
در روز هشتم شهریور ماه، نمایندگان دولتین به ملاقات جناب آقای نخست‌وزیر و اینجانب آمده، یادداشت‌هائی تسلیم نمودند که متن آنها عیناً خوانده می‌شود:
* یادداشت سفارت انگلیس مورخ هشتم شهریور 1320:
1. آقای وزیر، محترماً به طوری که قبلاً هم تذکر داده شده خاطر جنابعالی را مستحضر می‌سازیم که دولتین اعلیحضرت پادشاه انگلستان و شوروی هیچ نقشه‌ای بر علیه استقلال یا تمامیت ارضی ایران ندارند و علت این‌که مجبور شده‌اند اقدمات نظامی به عمل آورند این بوده است که دولت ایران توجهی به پیشنهادات دوستانۀ آنها ننموده است. لیکن این گونه اقدامات بر علیه خود ایران اتخاذ نگردیده بلکه فقط بر علیه تهدید اقدمات ممکنه آلمانی‌هائی بوده که در نقاط مهم تمام کشور ایران قرار گرفته بوده‌اند. چنانچه دولت ایران فعلاً حاضر به تشریک مساعی باشند، علت ندارد که عملیات خصمانه ادامه پیدا نماید.
2. دولتین اعلیحضرت پادشاه انگلستان و شوروی خواستار بعضی ضمانت‌هائی می‌باشند که فعلاً دولت ایران در حقیقت مایل به انجام تقاضاهای عادلانه آنها هستند. تقاضاهای مزبور به قرار ذیل است.
الف) دولت ایران باید امر صادر نمایند که قشون ایران بدون مقاومت بیشتری از شمال و شرق، خطی که از خانقین کرمانشاه – خرم آباد – مسجد سلیمان – هفت گرد – گچساران و از آنجا به بندر دیلم که در خلیج فارس واقع شده است عقب‌نشینی نمایند.
در شمال قشون ایران باید از نقاط اشنو – حیدر آباد – میاندوآب – زنجان – قزوین – خرم‌آباد – بابل – زیرآب – سمنان – شاهرود- علی‌آباد عقب‌نشینی کنند. نقاط نامبرده بالا موقتاً به وسیله قشون انگلیس و شوروی اشغال خواهد شد.
ب) دولت ایران بایستی در ظرف یک هفته کلیه اتباع آلمان به استثنای اعضاء حقیقی سفارت آلمان و چند نفر اشخاص فنی که در بنگاه‌های مخابرات و نظامی نباشند از ایران خارج نموده و صورت اسامی آلمانی‌های مزبور را برای موافقت به نمایندگان سیاسی انگلیس و شوروی در تهران تسلیم نمایند.
ج) دولت ایران بایستی تعهد نماید اتباع آلمانی دیگری به خاک ایران وارد نشوند.
د) دولت ایران بایستی تعهد نماید که مانعی که در راه حمل و نقل لوازمی که شامل ادوات جنگی نیز خواهد شد و از وسط خاک ایران بین نیروهای شوروی و انگلیس به عمل خواهد آمد قرار نداده بلکه تعهد نمایند وسایل تسهیل حمل و نقل این قبیل لوازم را که به وسیله راه یا خط‌آهن یا از طریق هوا حمل می‌شوند فراهم سازند.
3. در مقابل دولتین انگلیس و شوروی موافقت می‌نمایند که:
الف) حقوق مربوط به نفت و غیره ایران را کمافی‌السابق بپردازند.
ب) وسایل تسهیل لوازم مورد احتیاجات اقتصادی ایران را فراهم سازند.
ج) پیشروی زیادتر نیروهای خود را متوقف ساخته و به محض این‌که وضعیت نظامی اجازه دهد قشون خود را از خاک ایران خارج نماید.
د) علاوه بر این دولت ایران تعهد می‌نماید که بی‌طرفی خود را ادامه داده، هیچ گونه عملی که بر خلاف منافع دولتین انگلیس و شوروی باشد در این مبارزه که بر اثر مبارزۀ آلمان بر آنها تحمیل کرده است ننمایند. موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تقدیم می‌نماید.
امضا وزیر مختار انگلیس.
* یادداشت سفارت کبرای شوروی مورخ هشتم شهریور 1320 :
دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت بریتانیای کبیر چنان‌که در نامه مورخ بیست و پنج اوت سال جاری خود اشعار داشته‌اند، هیچ گونه مقاصدی که مخالف استقلال ایران و یا تمامیت ارضی آن باشد ندارند. آنها مجبور شده‌اند به عملیات نظامی در خاک ایران مبادرت ورزند چون که دولت ایران به پیشنهادات دوستانه آنها عطف توجه ننمود. با این حال این اقدامات به هیچ وجه متوجه خود ایران نیست. این اقدامات فقط متوجه تهدیداتی است که به امنیت دولت اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان و خود ایران به وسیله عملیات آلمان‌هائی که مقامات برجسته در تمام ایران اشغال نموده‌اند وارد گردیده. چنان‌که، در حال، دولت ایران حاضر به همکاری باشد هیچ سببی برای این‌که عملیات جنگی ادامه داشته باشد وجود نخواهد داشت ولی دولت شوروی و دولت بریتانیای کبیر در نظر دارند که از دولت ایران تضمینات معینه راجع به این‌که دولت ایران اکنون حقیقتاً مایل است منافع حقۀ آنها را تأمین نماید بگیرد.
* تضمینات از این از این قرار است:
الف) دولت ایران باید قوای خود را در جنوب، خطی که از مغرب به مشرق از نقاط زیر می‌گذرد عقب ببرد. قصبۀ اشنو در جنوب غربی دریاچه رضائیه – حیدرآباد در میاندوآب (در جنوب دریاچه رضائیه) و زنجان و قزوین و خرم‌آباد و ساحل جنوب دریای خزر و بابل و زیرآب و سمنان و شاهرود و در شرق علی‌آباد.
نواحی واقع در شمال این خط باید موقتاً در تصرف نیروی شوروی باشد. دولت ایران باید به نیروی خود امر بدهد که در شمال و مشرق خطی که از نقاط زیر می‌گذرد عقب بنشیند.
خانقین – کرمانشاه – خرم‌آباد – مسجد سلیمان – هفت‌گل – گچساران – رامهرمز – بندر دیلم – نواحی واقع در جنوب و مغرب این خط را موقتاً قشون انگلیس اشغال می‌نمایند.
ب) دولت ایران باید در ظرف یک هفته تمام کلنی آلمانی را به استثنای هیئت سفارت آلمان و چند نفر از تکنسین‌های متخصص که مشاغل آنها مربوط به وسایل ارتباطی و یا موسساتی که جنبه نظامی دارند نباشند خارج نمایند.
سیاهۀ آلمانی‌هائی که در ایران خواهند ماند (و از آن جمله خواهند بود کارمندان سفارت آلمان) باید با موافقت سفارت شوروی و سفارت انگلیس در تهران تنظیم شود.
ج) دولت ایران باید تعهد نماید که آلمانی‌ها را به خاک ایران راه ندهد.
د) دولت ایران باید تعهد نماید هیچ گونه موانعی برای حمل و نقل کالاهائی که (از جمله مواد جنگی) به مقصد اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیای کبیر حمل می‌شود ایجاد ننماید و همچنین حمل کالاها و موادی را که در راه‌های شوسه و راه‌آهن‌های ایران و یا در خطوط هوائی حمل می‌شوند تسهیل نمایند.
ﻫ) به بنگاه‌های دولت اتحاد جماهیر شوروی برای توسعه کار نفت در کویر خوریان مطابق قرارداد ایران و شوروی و همچنین برای توسعه امور شیلات در سواحل جنوبی دریای خزر مطابق قرارداد ایران و شوروی راجع به شیلات بذل مساعدت نماید.
و) دولت ایران باید تعهد نماید که بی‌طرفی را حفظ نموده و بر ضرر و نافع شوروی و انگلستان در مخاصمه که نتیجه تجاوزات آلمان می‌باشد به هیچ عنوان اقدامی ننماید.
دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت انگلستان از طرف خود در مطالب زیر موافقت می‌نمایند:
1. به دولت ایران در انجام امور اقتصادی آن کمک و مساعدت نمایند.
2. حرکت نیروی شوروی و انگلستان را در آینده متوقف سازند و به محض این‌که وضعیت جنگی اجازه بدهد نیروی خود را از خاک ایران خارج نمایند.
دولت شوروی همچنین موافقت دارد:
ز) پرداخت حق‌الامتیاز شیلات سواحل جنوبی بحر خزر را بر وفق قرارداد ایران و شوروی مورخ اول اکتبر 1927 ادامه دهد.
دولت بریتانیای کبیر موافقت دارد:
ح) پرداخت حقوقی را که از بابت اجاره بهای نقاط نفت‌خیز و غیره به طوری که تاکنون معمول بوده ادامه دهد.